Istanbul Yorkshire Canary Club

KULALARIN KONTROLÜ 
Yayın Tarihi Mayıs 2000

Bir kuş odasındaki kula etkisini kontrol etmek oldukça basittir ve kula faktörünün kalıtmım yoluyla nasıl geçtiğini anlamınızı sağlar. Bu makale temel genetik prensiplerle birlikte yeni başlayanlar için de basit kuralların çerçevesini belirlemektedir.

Kanaryalar kahverengi ve siyah olmak üzere iki renk pigmentini ya da melanini taşırlar ve bu iki renk yeşil çeşitlemesini oluşturmak için bir araya gelirler. Bir kuşun tüyünde ya da göz renginde siyah pigmenti görülmediğinde o kuş kula olarak anlandırılır ve siyaha dair hiçbir kalıntınının görülmediği kahverengi tüy ve kırmızı göz rengi taşır.

Modern bir Yorkshire kümesinde kula kullanmanın hiçbir korkulacak yanı yoktur. Dayanıklı, çekici olmalarının yanında ve en iyi dereceleri kazanabilmeye de yeteneklidirler ki YCC Ulusal yarışması da dahil pek çok organizasyonda bunu başarmışlardır. İhtiyacınız olan şey kulaların genetik yapısının bilgisine sahip olmaktır. Böylelikle kümesiniz üzrindeki etkilerini ve avatajlarını kulllanabilirsiniz.

Kula kalıtımı
Kula çekinik faktördür ve cinsiyet bağıntılıdır. Peki, bu ne anlama geliyor? Öncelikle kalıtımın şekli cinsiyete bağlı kalıtım yolunu takip eder. Çünkü kula kalıtımına sebep olan genler kromozomlar tarafından- daha doğrusu X kromozomları tarafından taşınır. X ve Y kromozomları kanaryaların cinsiyetlerinin belirlenmesinden sorumludurlar ve doğanın kati kurallarını takip ederler. Cinsiyet bağıntısı kula geninin tam olarak nasıl geliştiğini anlamamıza yardım eder.

Kula, kanaryanın doğal tüy rengi olan yeşile karşı çekiniktir. Yeşil ve kula birlikte varolduklarında yeşil üstün gelir ve besleyicilerin ‘taşıyıcı’ olarak adlandırdıkları çekinik ve gizli bir nitelik yaratarak kula faktöründe belirleyici olur. Cinsiyet bağıntısı nedeniyle de sadece erkek kuş olurlar.

En basit şekliyle her kuşun kalıtımında anne ve babadan sperm ve yumurtalar vasıtası ile belli bir sayıda gen bulunur. Bu genler birleşerek zigotu (yeni bir kuşun başlangıcı olan hücre) oluşturur ve her ebeveynden birer tane olmak üzere çiftler halinde bulunurlar. Zigot geliştikçe boylamasına bölünür ve bu da yeni yavru kuşun bir ebeveynden ya da diğerinden bireysel geni alabilmesine olanak sağlar.

Genellikler her bir gen sahip olduğu karakteristik özellikleri için kendi içinde eşlenir. Bu yüzden de tecrübeli yetiştiricilerin örneğin yavruların baş kalitesinin anneden geldiğini ya da boyunu babadan aldığını söylediklerini sıkça duyarsınız.

Kromozamlar ipe dizilmiş incilere benzeyen bir ‘genetik kod’ taşırlar ve her bir gen farklı bir bilgi parçası ya da karakteristik özellik taşıyarak ayrışır.

Cinsiyet kromozomlarına bakıldığında her durumda erkek kuşlar anne ve babadan X kromozomunu alır ve böylelikle iki X kromozomuna sahip olurlar öte yandan dişiler babadan X kromozomunu ve anneden Y kromozomunu alırlar.

Erkeklerin iki X kromozomu da aynı olduğunda ya hakiki yeşil ya da kula kuşlara dönüşürler. Bunlar normal gen(hakiki yeşil), ya da mutant gen(hakiki kula) olarak bilinirler. Bir X kromozomu diğerinden farklı olduğunda sonuç yeşil(dominant renk) görünümlü bir kuş olacaktır ve her bir gen mutasyona uğramış olan çekinik ya gizil kula genini taşıyacaktır.

Öte yandan dişiler farklıdır. Yalnızca bir X kromozomları vardır ve bunu da daima babadan alırlar. Bunun da ya safkan yeşil ya da safkan kula özellikli olması gerektiğinden dişi ya kula olur ya da normal. Dişi fiziksel olarak kula taşıyıcısı olamaz.

Cinsiyet Belirleme

Dişi yalnızca döllenmiş yumurtasının cinsiyetini belirlemekten sorumludur. Yavruların cinsiyetlerini belirlemekten sorumlu kromozomlar X ve Y olarak bilinirler. Dişiler bir X bir Y kromozonu taşırlarken erkekler iki X kromozomu taşırlar. Erek kuşlar X kromozomlarından birini babadan birini anneden alırlarken dişiler de X kromozomunu babadan ve Y kromozmunu anneden alırlar.

Cinsiyet kalıtımına bakıldığında dişiler döllenmiş yumurtalarının tamamının cinsiyetini belirlerler. Erkeklerin bu konuda hiçbir etkileri yoktur.

Kula Eşlemeleri
Kategorik olarak kula faktörünün nasıl geçtiğini bildiğimize göre kümeslerimizde bunun kontrolünü sağlayabiliriz. Aşağıdaki tablo eşleme yaparken kullanılabilecek olası eşlemeleri ve genetik beklentileri göstermektedir.

Olası Eşlemeler
Üç tip kuşumuz (normal, kula ve kula taşıyıcı) ve yalnızca iki tip dişi kuşumuz(normal ya da kula), olması sebebiyle ikisinde normal erkek, ikisinde kula erkek, ikisinde taşıyıcı erkek olmak üzere en fazla altı adet eşleme olasılığımız vardır.



Normal bir erkek kullandığınızda tüm olasılıkları gösterir. Görüleceği üzere bu kuştan nasıl eşlenirse eşlensin kula tüylü kuş üretmek mümkün değildir. Dahası eşlendiği tüm dişilerde de kula geni bulunmayacaktır. Ondan doğacak erkekler başka bir dişiyle eşlendiklerinde de yine kula geni taşımayacak ama kula bir anneyle eşlendiklerinde doğacak erkek yavrular gizil(çekinik) kula geni taşıyacaklardır.

Nasıl eşlenirse eşlensin normal erkak kuşlardan üretim yapmak kümesteki kula sayısını azaltır ve eğer kula anneden gelen yavrular da atılırsa sonuç kula faktörünün tamamen ortadan kalkması olacaktır.



Kula erkek kullanmanın etkilerini göstermektedir. Kuladan doğan her kuşun yapısında kula geni vardır. Bir kula erkeği kula dişi ile eşlerseniz doğacak her yavru da kula olacaktır. Normal dişi ile eşlediğinizde ise sonuç ya kula dişi ya da kula taşıyıcı erkek olacaktır.

Bu tablo cinsiyet bağıntılı çekinik kula kalıtımının etkilerini de gösteriyor. Eğer kuşlarınızın cinsiyetlerini belirlemek isterseniz kula erkek ile yeşil izli dişiler en iyisi olacaktır. Ortaya çıkan yeşil izli(green marked) her yavru erkek, kula olan her yavru da dişi olacaktır.

Görülebileceği üzere kula etkisi iki kuşakta azaltılabilir. Ya dişi kulaları normal erkeklerle eşlersiniz böylelikle doğacak her dişi tamamen kula geninden arınmış olur ya da doğan kula taşıyıcı erkekleri aşağıda görüldüğü gibi kullanabilirsiniz.



Kula taşıyıcı erkek kullanıldığında olası sonuçları gösterir. Bu kuşlar hem kula hem de normal gen taşırlar ve her bir gen de geniş sayıda bir kalıtım seçeneği ile yavrularına geçebilir. Genetik olarak hiç kula geni taşımasalar bile normal dişilerle eşlendiklerinde taşıyıcı erkekler doğabilir. Taşıyıcı erkek ile normal dişiden üretilen erkekleri elde tutarken dikkat etmek gerekir zira ortaya çıkan kuşlar kula taşıyıcısı olabilir de olmayabilir de. Emin olmanın tek yolu gelecek sezonda kontrol amaçlı eşlemektir

Önemli Noktalar
Yukarıdaki altı eşleme Yorkshire kanaryalarını eşleyebileceğiniz istisnasız tüm seçenekleri temsil etmektedir. Eğer aldığınız sonuçlar farklı çıkarsa büyük ihtimalle kullandığınız kuşların genetik yapısını yanlış değerlendirmişsiniz demektir. Yalnızca iki ihtimal vardır. Birincisi üzerinde hiçbir işaret olmayan ama genetik anlamda gizil kula kalıtımı bulunan dişi ya da erkek düz bir kuş kullanmış olabilirsiniz. İkincisi de muhtemelen yeşil izli (green marked) ya da tüylerinde renk pigmentlerinin çeşitliliğini açıkça belli etmeyen ama çekinik kula geni barındıran bir kula taşıyıcı erkek kullanmış olabilirsiniz. Her iki durumda da aldığınız sonuçları yukarıdaki tablolarla karşılaştırın. Eninde sonunda kuşlarınızın genetik yapısının gerçekte ne olduğunu anlayacaksınız.

Kulalar sıradışı bir şekilde çekici kuşlardır ve çok emin bir şekilde belli başlı yarışmalarımızda büyük ödüller için baskı kurabilirler. Eskiden kula kanının gösteri kuşlarının tüy kalitesini iyileştirmek için kullanıldığı söylenirdi ama esasında kula tüyünün de tıpkı normal kuşlarda olduğu gibi iyi, kötü ve ortakarar örnekleri vardır.Meraklıların her eşlemede tüy kalitesi eşlemesine konusunda da yardım almaları yerinde olur. Her kümesin her türden tüy çeşidine ihtiyacı vardır böylelikle meraklı sanatında ilerlemek için sonraki sezonlarda tüyler ve kulalar üzerinde alıştırma yapabilir. Her şeyde olduğu gibi hem kümesimizde hem de yarışma banksunda hakettiği yeri alacaktır.